บทความจาก: HOME CARE ฉบับที่ 30
ผู้แต่ง : นายทรอปิคอล เฟรม

 ในช่วงวันหยุด เมื่อมีเวลาพักผ่อนที่บ้านนั้น เรามักจะมีมุมโปรดที่ใช้เป็นมุมนั่งเล่น อ่านหนังสือ นอนเอกเขนก มุมเหล่านี้มักเป็นมุมที่ร่มรื่นด้วยร่มเงาจากต้นไม้ อากาศถ่ายเทสะดวก เราสามารถนั่งเล่นนอนเล่นหรือทำกิจกรรมต่างๆ ได้อย่างสบาย แต่ในบางมุมของบ้าน กลับเป็นมุมที่อยู่แล้วรู้สึกอึดอัด ร้อนอบอ้าวจนต้องพึ่งพาระบบปรับอากาศ

ถ้าถามว่าในช่วงเวลาเดียวกัน ทำไมบางมุมของบ้านอยู่แล้วรู้สึกเย็นสบาย แต่บางมุมกลับอยู่แล้วไม่สบาย คำตอบง่ายๆ คือ แต่ละมุมบ้านได้รับอิทธิพลของสภาพแวดล้อมรอบๆ บ้านในแต่ละทิศแตกต่างกันท่านเชื่อหรือไม่ว่าห้องที่อยู่ทางทิศเหนือ จะอยู่สบายกว่าห้องที่อยู่ทางทิศใต้ และห้องที่อยู่ทางทิศตะวันออก ก็จะอยู่สบายกว่าห้องที่อยู่ทางทิศตะวันตก ผมไม่ได้อธิบายหลักฮวงจุ้ยนะครับ แต่เป็นหลักการทางวิทยาศาสตร์ที่สถาปนิกใช้ในการจัดวางห้องให้เหมาะสมกับทิศทางแสงแดด สายลมนั่นเอง

เพื่อความเข้าใจ เราสามารถอธิบายตัวอย่างได้ ดังนี้
ถ้าท่านสังเกตจะเห็นว่า ห้องรับแขก ห้องนั่งเล่น หรือห้องกินข้าวส่วนใหญ่จะถูกออกแบบเน้นให้มีหน้าต่างที่กว้าง และช่องกระจกขนาดใหญ่ เพื่อให้รู้สึกโปร่ง โล่ง สบาย อีกทั้งยังช่วยเปิดมุมมองให้แก่ตัวบ้านทีนี้ลองนึกว่า หากห้องดังกล่าวตั้งอยู่ทางทิศตะวันตก ซึ่งได้รับแสงแดดตลอดช่วงบ่ายถึงเย็น ทำให้ห้องสะสมความร้อนเป็นระยะเวลานาน พอตกเวลากลางคืน ความร้อนที่สะสมไว้ก็จะคายออกมา ส่งผลให้ห้องร้อนอบอ้าว กว่าอากาศภายนอกบ้านค่อนข้างมาก จนต้องใช้เครื่องปรับอากาศเข้าช่วยบรรเทาความร้อน ทำให้เป็นการสิ้นเปลืองพลังงานโดยใช่เหตุ

ในทางกลับกันถ้าห้องดังกล่าวถูกจัดวางไว้ทางทิศเหนือ ซึ่งเป็นทิศที่ได้รับอิทธิพลความร้อนจากแสงแดดน้อยที่สุด ทำให้สามารถเปิดหน้าต่างรับลมชมวิวได้ตลอดทั้งวัน โดยไม่ต้องกลัวแดด และยังช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายจากการใช้เครื่องปรับอากาศได้ดีอีกด้วย

ใช่ว่าแสงแดดจะไม่มีประโยชน์เลย ถ้าลองสังเกตุดูดีๆ จะพบว่ายังมีห้องที่ต้องการความร้อนที่จะช่วยลดความอับชื้น ฆ่าเชื้อโรค ลดกลิ่น เช่น ห้องน้ำ ห้องครัว ลานซักล้าง เป็นต้น กล่าวได้ว่าการจัดวางห้องต่างๆ ควรวางให้เหมาะสมกับทิศ เพื่อให้สอดคล้องกับการใช้งานครับ

จะเห็นได้ว่าตำแหน่งของห้องมีความสัมพันธ์กับทิศอย่างมาก เนื่องจากตัวแปรหลัก 2 ตัว ดังนี้
1. ทิศทางของแสงแดด แสงแดดเป็นที่มาของความร้อน ถ้าต้องการให้บ้านเย็นสบายก็ต้องลดความร้อน ป้องกันแสงแดดให้เข้าสู่ตัวบ้านให้น้อยที่สุดเป็นที่รู้กันดีว่าพระอาทิตย์จะขึ้นทางทิศตะวันออกและจะตกทางทิศตะวันตก แต่ท่านทราบหรือไม่ว่าการโคจรของพระอาทิตย์จะอ้อมไปทางทิศใต้ในมุมแดดที่ค่อนข้างต่ำ เป็นเวลา 8-9 เดือน ช่วงที่เหลืออีก 3-4 เดือนที่พระอาทิตย์จะอ้อมไปทางทิศเหนือ ในมุมแดดที่สูง หรืออธิบายได้ง่ายๆ ว่า ห้องที่อยู่ทิศเหนือจะเย็นสบายกว่าห้องทางทิศใต้ เนื่องจากได้รับอิทธิพลความร้อนน้อยกว่า กันแดดได้ง่ายกว่านั่นเอง
2. ทิศทางของกระแสลม ทิศทางของลมประจำถิ่นของบ้านเรานั้นมีอยู่ด้วยกัน 2 ทิศทางหลักๆ คือ ในช่วงประมาณเดือนพฤษภาคม-ตุลาคม จะเป็นลมมรสุมฤดูร้อนพัดมาทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ และในช่วงประมาณเดือนพฤศจิกายน-กุมภาพันธ์ จะเป็นลมฤดูหนาวพัดมาทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ สำหรับในเมืองซึ่งมีสิ่งก่อสร้าง ตึกสูงจำนวนมาก อาจทำให้ทิศทางกระแสลมมีความแปรปรวนได้ สามารถสรุปได้ง่ายๆได้ว่า ในช่วงฤดูร้อนลมจะพัดมาทางทิศใต้เป็นหลัก ส่วนในช่วงฤดูหนาวลมจะพัดมาทางทิศเหนือ ดังนั้นควรเน้นการเจาะช่องลมเข้าในทิศใต้และทิศเหนือของบ้านเป็นหลัก

เมื่อนำห้องต่างๆ มาจัดวางให้เหมาะสมกับทิศทางแสงแดด และกระแสลม โดยยึดหลักการใช้ประโยชน์จากธรรมชาติสูงสุด สามารถสรุปเป็นตารางการจัดวางห้องได้โดยสังเขป ดังนี้